توجه به نیاز دستگاه قضایی و دادگستری که به راهکارهای به روز و مطمئن در امر کشف حقیقت دارند تحقیق و تفحص در راهکارهای اصلی امر قضاوت که همان ادله اثبات دعوی می‌باشد، امری مهم و ضروری می‌نمایاند. این تحقیق به دنبال جمع‌آوری آرای گوناگون و استدلال‌های موثر فقهی و حقوقی است که به بررسی این می‌پردازد که آیا اقرار شهادت و سوگند توکیل‌ ناپذیرند و یا قابلیت توکیل نیز دارند؟
در قانون مدنی ایران، بخش مهمی با عنوان جلد سوم، در ادله اثبات دعوی آمده است که از جمله دلایل دخیل و مؤثر در اثبات ادله دعوی در محاکم مطابق نص قانون، اقرار و شهادت و سوگند بوده و سهم قابل توجهی در تسریع دادرسی و دقت بیشتر آرای محاکم دارند؛ ضمن آن که در تمام نظام‌های حقوقی، اقرار از حیث توان اثباتی در میان ادله، نقش تعیین‌کننده‌ای دارد و از آن با تعابیر خاصی نظر ملکه دلایل، سیدالبینات و دلیل دلیل‌ها، یاد می‌کنند.
از این روست که کاربردی بودن موضوع مورد بررسی قرار گرفته شده، واضح و مبرهن می‌گردد و می توان گفت با توجه به نقش مؤثر اقرار و شهادت و سوگند به عنوان ادله اثبات در دعاوی و ابهامات موجود در این خصوص، و نیز کمبود تحقیق در این خصوص، انجام چنین تحقیقی ضروری به نظر می‌رسد که امید است قدمی هر چند کوچک در این راه برداشته شود.
سوال‌های تحقیق
سوال اصلی
آیا اساساً اقرار و شهادت و سوگند قابل توکیل است ؟
سؤال‌های فرعی
1. وضعیت اقرار و شهادت و سوگند وکیل در دیگر نظام و سیستم‌های حقوقی مطرح جهان عمدتاً چگونه است ؟
2. چه شرایطی برای صحت اقرار و شهادت و سوگند وکیل وجود دارد؟
3. حق توکیل برای وکیل چگونه متصور و قابل توجیه است؟
4. رویه قضایی نسبت به اقرار یا شهادت و یا سوگند وکیل چه موضع‌گیری‌هایی نموده است؟
فرضیه‌های تحقیق
با توجه به سوال‌های مطرح شده، فرضیه‌های زیر ارائه می‌شود که امید است در پایان تحقیق به آن‌ها دست یابیم.
فرضیه اصلی
در مورد اقرار توسط وکیل می‌توان گفت از آن جا که وکیل در واقع قصد موکل را بیان می‌دارد و آثار ناشی از اقرار علیه او بار می‌شود با وجود شرایطی پذیرفته می‌شود. اما توکیل در شهادت درست نیست مگر به صورت شهادت بر شهادت و همچنین توکیل در سوگند درست نیست مگر سوگند ولی و قیم محجور و در موارد خاص.
فرضیه‌های فرعی
1. در نظام حقوقی کشورهای دیگر نیز مانند مصر، عراق، سوریه و لبنان و…، وکالت در اقرار، شهادت و سوگند پذرفته شده و مواد قانونی آن‌ها بر توکیل‌پذیری اقرار و شهادت و سوگند دلالت دارند. یکی از خصوصیات نظام حقوقی مصر این است که قانون مدنی این کشور با تقسیم وکالت از نظر تصرفاتی قانونی به دو نوع عام و خاص، اقرار وکیل را به صورت وکالت خاص جایز می‌داند.
2. شرط اول قبول اقرار و سوگند وکیل این است که در دادگاه اقرار و سوگند یاد کنند. شرط دوم این که اقرار و سوگند در مورد حدود و قصاص نباشد و شرط سوم این است که در وکالت نامه تصریح شده باشد که وکیل حق اقرار و سوگند علیه موکل را ندارد؛ بعلاوه اقرار و سوگند وکیل باید در زمان وکالتش باشد. شروط صحت شهادت وکیل نیز این است که در محضر دادگاه شهادت بدهد و فقط شهادت بر شهادت موکلش بدهد، در غیر این صورت شهادتش پذیرفته نمی‌شود.
3. اعطای نیابت به وکیل با توجه به شخصیت او انجام می‌شود، با وجود این موکل می‌تواند شخصی را وکیل کند و به او اختیار دهد تا وکیلی برای موکل انتخاب کند. این اختیار را «حق توکیل» می‌نامند. برای مثال، شخصی که دعوایی در دادگاه دارد وکلای متخصص و امین را در آن باره نمی‌شناسد، می‌تواند به معتمدی که در این باره آگاهی لازم را دارد وکالت دهد تا او وکیلی را برای دفاع از آن دعوی انتخاب کند. بدین ترتیب شخص می‌تواند به کسی وکالت دهد که او را نمی‌شناسد و اختیار تعیین وکیل را به دیگری بسپارد. بی‌گمان، دادن حق توکیل به وکیل اقدامی است خطرناک و به همین دلیل نیز تعدادی از حقوقدانان آن را مجاز نشمرده‌اند. ماده 672 قانون مدنی اعطای چنین حقی را به وکیل مجاز می‌داند. ولی، برای پرهیز از هرگونه سوء استفاده و هشدار به موکل، وجود حق توکیل را خلاف اصل و نیازمند به تصریح موکل یا دلالت قرائن خاص اعلام می‌کند.
4. از دیدگاه رویه قضایی وقتی اقرار وکیل علیه موکل قابل ترتیب اثر است که در وکالت‌ نامه حق اقرار به او داده شده باشد و نیز اگر وکیل خارج از دادگاه، اقرار علیه موکل خویش نماید، پذیرفته نیست؛ خواه دارای حق اقرار باشد یا نه. شهادت وکیل نیز تنها به صورت شهادت بر شهادت در محضر دادگاه قابل قبول است. همچنین سوگند وکیل نیز قابل قبول نیست مگر وصی و قیم در مواردی که به جای محجور سوگند می‌خورد.
روش تحقیق
با توجه به موضوع، روش تحقیق این رساله نوعی مطالعه تحلیلی ـ توصیفی است؛ زیرا سعی شده تا آن چه را که هست توصیف نموده و به تجزیه و تحلیل توکیل‌ ناپذیری اقرار و شهادت و سوگند با توجه به کتب فقهی و حقوق و متون قانونی بپردازد.
روش جمع‌آوری اطلاعات
روش جمع آوری اطلاعات در این پژوهش کتابخانه‌ای است. ابتدا، منابع و مراجع موردنیاز شناسایی شده و پس از آن مطالب مربوط به موضوع پژوهش فیش‌ برداری شد. بعد از مرحله فیش برداری و جمع‌آوری، اطلاعات چیدمان و تدوین گردید. ابزار گردآوری اطلاعات در پژوهش پیش رو، نرم‌افزارهای الکترونیکی و سایت‌های اینترنتی می‌باشد.
پیشینه تحقیق و نوآوری محقق
قانون مدنی در جلد سوم تحت عنوان ادله اثبات دعوی اقرار،شهادت و سوگند را مطرح نموده و به بررسی موارد،آثار و شرایطشان پرداخته است اما اثری که بطور مستقل به بررسی توکیل ناپذیری اقرار،شهادت و سوگند و همچنین به بررسی اقرار،شهادت و سوگند وکیل پرداخته باشد یافت نشد.
بطورکلی کارهایی که تاکنون در این زمینه انجام شده بصورت کلی بحث اقرار،شهادت و سوگند را مورد بررسی قرار داده اند اما نوآوری تحقیق پیش رو این است که به بررسی اقرار،شهادت و سوگند وکیل بصورت تطبیقی با توجه به متون فقهی و حقوقی می پردازد.
از جمله متون حقوقی و قواعد فقهی و حقوقی که اقرار، شهادت و سوگند را به بررسی قرار داده‌اند می‌توان کتاب جواهرالکلام نجفی، اللمعه شهید اول و شرح اللمعه شهید ثانی ،القواعد و الفوایدشهید ثانی ، قواعد فقهیه آیه الله فاضل لنکرانی، قواعد فقهیه نوشته آیه الله مکارم شیرازی، قواعد فقهیه آیه الله بجنوردی، قواعد فقهیه ابوالحسن محمدی، حقوق مدنی امامی، دانشنامه حقوق دکتر لنگرودی و مقدمه علم حقوق کاتوزیان را نام برد.

حدود و ساختار موضوع
این پایان نامه از سه فصل تشکیل شده است که فصل اول دارای چهار بخش: 1- ادله اثبات دعوی 2 –موضوع شناسی اقرار 3-وکالت در اقرار 4-وکالت در اقرار در سایر کشورها می باشد.
فصل دوم دارای سه بخش: 1- موضوع شناسی شهادت 2- وکالت در شهادت و 3- وکالت در شهادت در سایر کشورها می‌باشد.

فصل سوم هم دارای سه بخش: 1- نگاهی تحلیلی به سوگند، 2- وکالت در سوگند و 3- وکالت در سوگند در سایر کشورها است.

فصل اوّل

بررسی وکالت در اقرار و آثار اقرار وکیل

بخش اوّل

ادله اثبات دعوا

تعریف

به طور معمول مدعی کسی است که دادخواست می دهد و رد مال یا انجام دادن کاری را می خواهد . دلیل عبارت از امری است که اصحاب دعوا برای اثبات یا دفاع از دعوا به آن استناد می نمایند با وجود این دلیل تنها در اثبات یا دفاع از دعوا به کار نمی آید.اجرای حق در روابط اجتماعی نیاز به اثبات و آوردن دلیل دارد هر چند که این روابط به صورت دعوا در دادگاه طرح نشده باشد.اثبات وقایع و اعمال حقوقی سبب حق با مدعی است ولی مبانی قانونی دعوا را دادگاه باید احراز کند و به طور معمول نیاز به اثبات ندارد. دلایل اثبات دعوا در ماده 1258 قانون مدنی آورده شده است که عبارتند از 1- اقرار 2- اسناد کتبی 3-شهادت 4- امارات 5- قسم
به این دلایل باید مشاهدات دادرس را نیز افزود .گاه از معاینه محل و مشورت با کارشناس حقایقی بدست می آید که با هیچ کدام از اقسام سنتی دلایل احراز نمی شود .علم گاه دلایلی در اختیار دادرس می گذارد که انطباق آن با دلایل سنتی و مرسوم دشوار است مانند ضبط صوت ،فکس و اطلاعات رایانه ای . اعتبار این گونه دلایل تابع قواعد عمومی اماره است .
در مقام دفاع از دعوا نیز به دلایل مندرج در ماده 1258 قانون مدنی می توان استناد کرد .دفاع ممکن است به صورت ایراد انجام شود ،یعنی استناد به امری که مانع از استماع دعوا می شود.

بخش دوم
موضوع شناسی اقرار

1-2-1مفهوم اقرار

اقرار در لغت به معنای اذعان یا اعتراف به حق می‌باشد. اعتراف به شیء ، و اثبات شیء نیز معنی شده است. معنای اصطلاحی اقرار نیز به معنای لغوی بسیار نزدیک است و در اصطلاح حقوقی؛ اقرار عبارت از اخبار به حقی است، برای غیر، بر ضرر خود. اقرار در معنای اصطلاحی و لغوی را می‌توان یکسان شمرد؛ زیرا به وسیله اقرار، ادعای طرف مقابل دعوا، اثبات می‌گردد.
اصطلاح فقه؛ «اقرار خبر دادن جازم به حقی است که برای خبردهنده الزام‌آور است یا خبر دادن به چیزی است که حقی یا حکمی علیه خبردهنده به دنبال می‌آورد و یا خبر دادن از نفی حقی است از او یا نظیر آن؛ مانند آن که بگوید تو از من فلان مبلغ می‌خواهی، نزد من یا بر ذمه من فلان چیز هست یا آن‌چه در دست دارم از فلانی است یا جنایتی به فلانی کردم یا دزدی یا زنا کردم یا مانند آن‌چه مستلزم قصاص یا حد شرعی است یا من به فلان حقی ندارم و یا آن‌چه فلان تباه کرده از من نیست و آن‌چه بدین شباهت دارد، به هر زبانی که باشد، معتبر در اقرار، جزم است به معنی عدم تردید و اگر بگوید گمان می‌کنم یا احتمال می‌دهم که از من فلان مبلغ می‌خواهی این قول، اقرار نیست».
اقرار، نیرومندترین دلیل اثبات دعوی است. چنانچه از آن به «ام‌الدلائل» یا «ملکه دلایل» تعبیر می‌شود. کسی که اقرار بر حق غیر و بر ضرر خود می‌نماید «مقر» نامیده می‌شود، و کسی که اقرار به سود او می‌شود را «مقرله» گویند، و حقی که اقرار به وجود آن برای غیر می‌گردد را «مقر به» می‌نامند .

اگر اقرار به زیان خود «مقر» نباشد، هر چند متضمن نفع دیگری باشد «شهادت» محسوب می‌گردد، بنابراین اقرار با شهادت فرق دارد، چرا که شهادت، اخبار به حقی است به نفع یکی و بر ضرر دیگری، ولی اقرار، اعلام به وجود حقی علیه خود و به نفع شخص دیگری است.
در رابطه با تفاوت اقرار و دعوی نیز باید گفت که اگر اقرار، به نفع خود شخص باشد «دعوی» محسوب می‌شود. می‌توان گفت که اقرار، عکس ادّعا است؛ چون در ادّعا اظهار حقی می‌شود به نفع خود و بر ضرر غیر، ولی چنانچه گفتیم در اقرار، اعلام به وجود حقی است علیه خود و به نفع دیگری. دعوی از لحاظ لغوی یعنی خواستن و ادّعا کردن چیزی در اصطلاح دعوی یا مرافعه یا ترافع عبارت از اختلاف و مناقشه است بین دو طرف یا د